« Aansprakelijk en schuldig » : de vonnis in het proces Jonckheere – Eternit is een heid geschied voor hen en hun
overwinning en een belangrijke stap;
Nabestaanden.
Eigenlijk weten we dat een gerechtelijke overwinning de pijn niet uitwist en de doden niet weer tot leven brengt. Maar tenminste is gerechtig-
In dit proces was alles moeilijk, traag en langdurig. Voor zover ons bekend was het één van de eerste, na hetgeen Luc Vandenbroucke eertijds tegen een andere werkgever was ingespannen voor het mesothelioom door dat hem in 1999 velde.
Voorgeschiedenis
Françoise Vannoorbeeck - Jonckheere, een inwoner van Kapelle-op-den-Bos, is in 2000 aan longvlieskanker overleden, een mesothelioom veroorzaakt door asbest. Haar echtgenoot, die jarenlang bij Eternit gewerkt had, was in 1986 eveneens aan dezelfde ziekte overleden. Hij was een beroepsslachtoffer. Zij was een milieuslachtoffer, besmet door de asbestvervuiling door het bedrijf in de omgeving, en dus in de buurt.
Hoewel de beroepsslachtoffers door het FBZ waren vergoed, werd toen aan de milieuslachtoffers geen enkele schadevergoeding dus bedreigde. Ze was woedend, ze wilde de verantwoordelijkheid van het bedrijf openlijk laten erkennen, en wilde niet zwijgen. Ze was toegekend (het Asbestfonds bestond toen nog niet).
Eternit had Françoise Jonckheere een compromis voorgesteld. (42000€). Dat had ze geweigerd. Niet alleen omwille van een bedrag dat ze als belachelijk beschouwde, maar vooral omdat ze vernomen had dat de vervuiling eveneens haar ganse familie had bereikt, en haar vijf zonen van oordeel dat een compromis misplaatst zou zijn. Voordat ze doodging heeft Françoise Jonckheere dus tegen het bedrijf in burgerlijke rechtsvordering een proces om schadevergoeding ingezet.
Na haar overlijden in juli 2000 hebben haar vijf zonen de actie voortgezet. Met dezelfde bedoeling, d.w.z. boven het bekomen van een schadevergoeding voor de dood van hun moeder, de erkenning van de schuldige verantwoordelijkheid van het bedrijf te verkrijgen. Vóór de afloop van deze acties zijn twee van de vijf zonen van Françoise Jonckheere op hun beurt op 43jarige leeftijd aan een mesothelioom overleden. Hun echtgenotes hebben de actie voortgezet.
De argumenten
In haar verdediging ontkende Eternit haar verantwoordelijkheid niet. Het was voor iedereen duidelijk dat asbest gebruikt door de onderneming de ziekte van Françoise had veroorzaakt. Maar de maatschappij haalde enerzijds de verjaring aan, d.w.z. dat het type asbest dat haar overlijden had veroorzaakt vrij oud was, en dat de besmetting van het slachtoffer dus tot zover in de tijd terugging dat de verjaring (20 jaar) van toepassing moest zijn. Anderzijds verweet de aanklaagster (via haar advocaat) het bedrijf asbest verder te hebben gebruikt terwijl ze al wist dat het product kankerverwekkend was : het antwoord van het bedrijf baseerde zich op haar onvoldoende kennis van deze gevaren, de wetenschappelijke controverse, de afwezigheid van bewijzen toen. Er kon dus geen sprake van fout zijn, zoals de aanklaagster beweerde.
Het vonnis
Na lang wachten, na expertise en argumentatiewisselingen tussen advocaten werd het vonnis op maandag 24 november 2011 door het gerecht van eerste instantie van Brussel van Nederlandstalige rol uitgesproken. De rechtbank heeft geoordeeld dat Eternit verantwoordelijk en schuldig is.
De rechtbank toont duidelijk de verantwoordelijkheid van het bedrijf aan : hij verwerpt de verjaring aangeroepen door de verdediging (hij stelt dat het slachtoffer is besmet geweest totdat ze de streek verliet, in 1991, en niet alleen door oud asbest). Bovendien is hij van mening
Daarenboven is de rechtbank van oordeel dat het bedrijf een fout heeft begaan en verwerpt met bijzondere strenge woorden haar verdedigingsargumenten. Hij stelt dat Eternit deel uitmaakte van een op internationaal niveau goed georganiseerde lobbying, ertoe strekkende de gevaren van asbest te bagatelliseren of te verbergen, hoewel ze die kende. Wat mesothelioom betreft – waarvan Françoise het slachtoffer werd – waren die gevaren al in het begin van de jaren 60 gekend. Aldus valideert de rechtbank het enorm historisch werk uitgevoerd door de advocaten van de aanklaagster, en door andere advocaten, verenigingen en researchers in Europa en in de wereld. In het vonnis wordt geschreven dat de lobbying de gevaren van asbest heeft gebagatelliseerd door ze niet openbaar te maken, en dus het treffen van wettelijke maatregelen voor de bescherming van volksgezondheid verhinderd. Het vonnis spreekt van “een ongelooflijk cynisme gemotiveerd door winstbejag”.
Uiteindelijk heeft de rechtbank de naamloze vennootschap Eternit veroordeeld tot de schadeloosstelling van de familie van Françoise voor een bedrag van 250.000 euro, hetzij 50.000 euro voor elke rechthebbende.
Het vervolg …
Eternit heeft beslist in beroep te gaan. Haar argumenten zijn nog niet gekend. Ze is echter van oordeel dat ze steeds de nodige maatregelen heeft getroffen op basis van reglementeringen. “Eternit betreurt dat haar activiteiten, ondanks de getroffen maatregelen, het ontstaan van ziektes hebben meegesleept”, voegt ze eraan toe. Ze is ook van mening dat het door de rechtbank toegekende vergoedingbedrag te hoog ligt, hoger dan wat gebruikelijk toegekend wordt door rechtbanken en hoger dan de vergoeding van het Asbestfonds (AFA).